LỄ GIÁNG SINH

LỄ   GIÁNG SINH CÓ TỪ BAO GIỜ
Nguyễn Tiến Cảnh
      Hàng năm cứ   vào ngày 25 tháng 12 là chúng ta mừng Lễ Giáng Sinh, ngày Chúa Giêsu ra đời,   nhưng ít ai để ý thắc mắc Chúa có thực sự sinh ra vào ngày này không hay lễ   này có từ bao giờ.
   Kinh Thánh không thấy có chỗ nào nói   đến các môn đệ của Chúa Giêsu mừng Sinh nhật của Chúa. Vây thì ngày lễ nghỉ   này ở đâu mà ra, và Kinh Thánh có đồng ý hoặc chấp nhận ngày lễ này không?   Những câu hỏi như vậy có ý nghĩa gì khi mà mục đích của chúng ta là vinh danh   mừng Chúa ra đời và đem các gia đình lại gần với nhau, chúc cho nhau được bình   an và đất nước có hòa bình, dân tộc yêu thương.
      Diễn viên hài   hước nổi tiếng của Hoa Kỳ Drew Carey trong một cuộc phỏng vấn do  Talk Show The View trên truyền hình thực hiện đã   làm cho khán thính giả ngỡ ngàng khi ông khuyên mọi người phải nói sự thật về   nhân vật Ông Già Noel/Santa Claus. 
  -“Tôi nghĩ   rằng –ông nói- cha mẹ và người lớn không nên nói cho trẻ nít là có ông già   Noel / Santa Claus thực sự. Đây quả là lời nói dối đầu tiên mà quí vị đã nói   với con cháu quí vị.” Ông khuyên mọi người hãy nói thiệt cho chúng biết là   “ông già Noel chỉ là nhân vật chúng ta    tạo ra để có cớ mừng mùa lễ nghỉ mà thôi”.
 -“Khi chúng   lên 5 tuổi –ông nói thêm- chúng sẽ nhận ra là cha mẹ chúng đã nói láo với   chúng suốt cả đời chúng.”
Trước đó trong   cùng một năm, đài truyền hình The Arts & Entertainment đã đưa ra một   chương trình về Lễ Giáng Sinh gọi là Christmas Unwrapped: The History of   Christmas. Người trình diễn đã nêu câu hỏi:
 -“Trên khắp   thế giới người ta mừng lễ Chúa Kitô ra đời vào ngày 25 tháng 12, nhưng tại sao   Chúa Giáng Sinh lại đi đôi với việc tặng quà, và Chúa có thực sự giáng trần   vào ngày tháng đó hay không? Cây Giáng Sinh / Christmas Tree ở đâu mà   ra?
 Ngược giòng lịch sử để tìm hiểu nguồn   gốc các ngày lễ nghỉ truyền thống của Tây Phương, thì thấy rằng Lễ Giáng Sinh   có nguồn gốc từ những ngày lễ hội của dân ngoại là lễ mừng thần Saturn của   người La Mã được phổ biến từ năm 217 BC. Khởi đầu ho ăn mừng vào dịp Đông Chí,   từ ngày 17 đến 23 tháng 12.
  Như vậy cả ông   già Noel/Santa Claus lẫn lễ Giáng Sinh thực ra chẳng có ý nghĩa gì đặc biệt.   Santa Claus chỉ là nhân vật giả tưởng và Lễ Giáng Sinh cùng với những trang   trí của nó là do từ những ngày lễ hội của dân ngoại La Mã mà ra.   
 Phải chăng đó   chỉ là những tập tục truyền thống cổ xưa chứ chẳng phải là những gì thực tiễn   chúng ta có thể nhìn thấy được? Nếu cứ tiếp tục tham dự những lễ hội đó thì có   hữu ích gì không? 
LỄ  THẦN  MẶT  TRỜI  
 Nói là lễ Giáng Sinh có từ trước thời   Chúa Giêsu sinh ra thì có vẻ kỳ lạ và vô lý. Nhưng Lễ Giáng Sinh /Christmas   quả thực lại có liên hệ đến thời đại trước Chúa Giêsu Kito rất nhiều.  Những chi tiết   mừng lễ Giáng Sinh đều có vết tích của thời cổ Ai Cập, Babylon và La Mã. Sự kiện   này thực ra cũng chẳng làm tổn thương gì danh chúa Giêsu, nhưng nó đặt thành   nghi vấn về sự hiểu biết và khôn ngoan của những người mà, từ cả ngàn năm rồi,   vẫn còn cho rằng cái ngày lễ hội của dân ngoại là vĩnh cửu và đang được lan   truyền trên khắp thế giới là ngày lễ Chúa Giáng Sinh.
  Giáo Hội sơ khai chắc cũng rất ngạc   nhiên khi thấy những tập tục xưa cổ của họ bị chúng ta ngày nay đem nhập vào   lễ Giáng Sinh mừng ngày Chúa ra đời. Việc gán ghép danh Chúa Kito với ngày lễ   nghỉ của dân La Mã không phải chỉ có từ nhiều thế kỷ nay đâu. Alexander Hislop   đã viết trong sách của ông The Two Babylons: “Nhiều nhà văn nổi tiếng và uyên bác thuộc nhiều hệ phái khác   nhau cũng công nhận rằng ‘Ngày Chúa   sinh ra vẫn không thể xác định   được’, và trong Giáo Hội Kito giáo, ngày lễ gọi là Lễ Giáng Sinh cũng chưa bao   giờ nghe nói đến cho tới thế kỷ thứ 3, và cũng không phải tới thế kỷ thứ 4   người ta mới giữ ngày lễ này đâu.” (1959, pp.92-93).
 Còn về ngày 25   tháng 12 trở thành ngày Lễ Giáng Sinh thì thực ra các sách viết về lịch sử các   ngày lễ nghỉ cho biết đó là ngày đế quốc La Mã mừng Sinh nhật thần mặt   trời.  Lý do chọn ngày 25/12 là   ngày sinh nhật chúa Giêsu thì sách 4000   Years of Christmas ghi: “Vì   ngày đó là ngày thánh , không phải chỉ đối với dân ngoại La Mã mà cả một tôn   giáo lớn ở Ba Tư / Persia tức Iran bây giờ, mà hồi đó là một trong những tôn   giáo đối thủ  mạnh nhất của Kito   giáo. Đạo này thờ thần Mithra gọi là Mithraism[1], tức thờ mặt trời, ăn mừng ngày mặt trời mọc   trở lại, thêm sức mạnh cho họ (Earl and Alice Count, 1997, p.37).
 Không phải chỉ   có ngày 25/12 là ngày vinh danh sinh nhật mặt trời, mà còn là ngày lễ hội mà   các quốc gia dân ngoại vẫn giữ từ lâu để mừng những ngày sáng sủa được kéo dài   ra sau thời kỳ Đông Chí là những ngày ngắn nhất trong năm. Trước Lễ Giáng Sinh   lúc đó còn có ngày lễ hội thờ ngẫu tượng vào giữa mùa đông có đặc điểm là ăn   uống bừa phứa và mặc sức trụy lạc, đánh dấu thời kỳ Tiền Kito Giáo từ nhiều   thế kỷ trước.
MỘT KẾT HỢP   NHỮNG TẬP TỤC TIỀN KITÔ GIÁO
 Lễ hội xưa cổ   này với thời gian đã có nhiều danh hiệu khác nhau qua nhiều nền văn hóa khác   nhau. Tại Roma, người ta gọi là lễ Saturnalia để vinh danh thần Saturn, một   thần nông nghiệp của người La Mã. Lễ này đã xâm nhập vào giáo hội Roma sơ khai   và được đặt tên là Christ (“Christ mass” hay là Christmas) để thâu nhận những người   tân tòng mà họ không muốn bỏ tập tục này của họ đi, đồng thời để nâng cao con   số giáo dân của Kito giáo.
 Những vị lãnh   đạo Công Giáo ở thế kỷ 3 họ có khuynh hướng muốn tiếp cận với dân ngoại, nhưng   đã bị Tertullian, một nhà thần học công giáo lúc bấy giờ phê phán một cách khá   chua chát. Năm 230 khi nói về sự bất nhất của người Kito giáo, ông đã nói lên   cái tương phản giữa người công giáo và dân ngoại trong việc hành đạo; người   công giáo dùng chính sách co dãn mưu mẹo trong khi dân ngoại họ vẫn triệt để   trung thành với niềm tin của họ. Ông viết:       
-“Đối với   chúng ta là những người xa lạ với ngày hưu lễ Sabbaths, và cả những ngày  trăng rằm lẫn ngày lễ hội mà có lúc đã   được chấp nhận dành cho Chúa (coi    Cựu Ước Sách Levi 23: Nghi thức   các lễ hội trong năm, hiện giờ không còn giữ nữa) như lễ Saturnalia, những   ngày lễ tháng Giêng, lễ Brumalia và lễ Matronalia thì bây giờ lại đem ra thực   hành; quà tặng được trao qua lại cho nhau, những tặng vật ngày đầu năm được   thực hiện rất nhộn nhịp, những cuộc vui chơi thể thao và tiệc tùng được tổ   chức tưng bừng. Nhưng trái lại, những người theo tà giáo lại trung thành nhiều   hơn với tín ngưỡng của họ mà chẳng thèm để ý đến những lễ lạc của người Kito   giáo” (Hislop, p.93).
Thất bại trong   việc cải giáo dân ngoại, những vị lãnh đạo Giáo Hội La Mã bắt đầu điều đình để   đưa những hình ảnh tập tục tà đạo lên y phục của Kito giáo. Nhưng thay vì biến   cải niềm tin của họ về với giáo hội, giáo hội lại bị biến đổi, hội nhập vào   những tập tục không phải là Kito giáo ngay chính trong việc hành đạo của   mình.
Mặc dù lúc đầu   Giáo Hội Công Giáo sơ khai đã kiểm duyệt, muốn bãi bỏ việc mừng lễ này, nhưng   “nó đã xâm nhập quá sâu rộng trong dân chúng khó lòng xóa bỏ đi được. Cuối   cùng Giáo Hội đành phải chấp nhận, vì nghĩ rằng nếu không thể hủy bỏ được thì   phải biến nó thành lễ “Giáng Sinh” tôn vinh Chúa Kito. Một khi được gắn cho   cái nhãn hiệu nền tảng là Kito giáo thì ngày lễ hội trở thành chính thức ở Âu   Châu với rất nhiều dấu vết của dân ngoại mà chẳng ai còn thắc   mắc nữa”. ( Man, Myth & Magic: The Illustrated Encyclopedia of Mythology,   Religion, and the Unknown, Richard Cavendish, editor 1983, Vol.2, p.480,   “Christmas”)
ĐÃ QUYẾT   ĐỊNH THÌ CỨ LÀM 
 Một số người   đã thẳng thắn phản đối việc làm như vậy vì cho rằng có hại về mặt thiêng   liêng. “Những vị đó đã cố gắng ngăn cản   sóng thủy triều, nhưng dù có biết bao cố gắng để ngăn chặn, việc làm đó vẫn cứ   tiếp tục, cho đến khi Giáo Hội hoàn toàn bị tràn ngập bởi  những tập tục dị đoan của dân ngoại.   Đó là Lễ Giáng Sinh nguyên thủy, ngày lễ của dân ngoại, nó đã trở thành hiện   thực không chối cãi được. Ngày tháng trong năm và những nghi lễ mà hiện vẫn   còn cử hành đã nói lên  nguồn gốc   của nó” (Hislop p.93).
 Nhà thần học   Tertulian nói trên đã tách ra khỏi giáo hội Roma vì bất đồng chính kiến. Ông   không phải là người duy nhất bất đồng với ý tưởng đó. “Vào cuối năm 245,   Origen, trong bài giảng thứ 8 về sách Levi, đã khước từ ý tưởng giữ ngày sinh   nhật của Chúa Kitô như là một ông vua Pharaoh”. (The Encyclopaedia Britannica,   11th edition, Vol 6, p.293, “Christmas”).
Lễ Giáng Sinh   chỉ được công nhận là ngày lễ nghĩ của La Mã vào năm 534 (ibid). Như vậy phải   mất 300 năm cái tên mới cùng với những biểu tượng của Lễ Giáng Sinh mới thay   thế những tên cũ và ý nghĩa của ngày lễ hội giữa mùa đông, một ngày lễ hội của   dân ngoại có từ nhiều thế kỷ trước.
NGUỒN   GỐC ÔNG GIÀ NOEL/SANTA CLAUS        
  Làm sao ông   già Noel/Santa Claus lại xuất hiện với đầu tóc bạc phơ và bộ râu dài lê thê   tới rốn? Tại sao hình ảnh thần thoại này lại được gắn liền với Lễ Giáng   Sinh?
 “Santa Claus”   nghĩa là sự suy đồi của Mỹ Châu, từ tiếng Đức mà ra là Sinterklaas, chữ viết ngắn lại của   Sint Nikolaas, một hình ảnh do một   người di dân Đức hồi sơ khai mang qua Mỹ Châu. Danh xưng này, sau được đổi lại   thành St.Nicholas, tên một vị giám mục ở thị trấn Myra ở Nam Tiểu Á, một vị   thánh công giáo tử vì đạo mà người Hy Lạp và Latin tôn kính vào ngày 6 tháng   12.
Thánh Nicholas   là giám mục thành Myra sống vào thời hoàng đế La Mã Diocletian   trị vì. Ông bị hành quyết vì niền tin công giáo, bị tra tấn, hành hạ và bỏ   ngục, cầm tù cho tới triều đại Constantine là thời kỳ tương đối dễ dãi hơn.   (The Encyclopaedia Britannica, 11th edition, Vol.19,p.649,   “Nicholas, St.”). Còn nhiều chuyện nữa mà người ta cho rằng có liên quan tới   Christmas và St.Nicholas, tất cả những việc phải làm như là tặng quà cho nhau   vào ngày trước lễ thánh Nicholas, sau này được chuyển qua là lễ Giáng Sinh   (ibid). Đó phải chăng là lý do của tập tục tặng quà nhau trong dịp Giáng   Sinh?
 Đến đây, chúng   ta có thể đặt nghi vấn, làm sao một giám mục từ miền bờ biển Địa Trung Hải   nắng ấm của Thổ Nhĩ Kỳ lại có thể liên quan tới một ông già sống ở miền cực   Bắc ngồi trên chiếc xe trượt tuyết kéo bởi nhũng con nai bay lướt ở trên   trời?
 Đành rằng   chúng ta đã biết là Lễ Giáng Sinh nguồn gốc từ trước thời đại Kito Giáo, chúng   ta cũng không ngạc nhiên thấy rằng Santa Claus chẳng là gì cả ngoài những hình   ảnh được sao chép lại từ niềm tin tôn giáo của dân ngoại thời cổ xa   xưa.
Những hình ảnh   tưởng tượng có tính phỉnh gạt liên quan tới ông già Santa Claus với bộ quần áo   màu đỏ, mũ đỏ, có viền lông trắng, xe trượt tuyết và nai bay trên trời cũng   cho thấy nguồn gốc từ miền giá lạnh xa vời ở cực Bắc. Cũng có những nguồn tin   cho rằng Santa Claus có dấu vết liên hệ đến các vị thần Odin (hay Woden) và   Thor ở Bắc Âu / Na Uy cổ xưa (Count, pp.56-64). Thần Odin được hình dung với   bộ râu dài trắng toát, mà tục truyền rằng đã bay trên trời bằng con ngựa  8 chân Sleipnir.
Một vết tích   khác, mặc dù rất xa xưa, là Santa Claus có liên hệ tới thần Mặt Trời Saturn   của La Mã và thần Silenus của Hy Lạp, bạn đồng hành và là giám hộ của thần   rượu Dionysus ( William Wash, The Story   of Santa Claus, pp.70-71).
CÓ PHẢI   CHÚA GIÊSU SINH RA VÀO THÁNG 12 KHÔNG
 Những học giả   kinh thánh uy tín nghiên cứu về ngày sinh của Chúa Giêsu đã đi đến kết luận là   chẳng có một dữ kiện căn bản nào cho thấy chúa sinh ra vào khoảng ngày 25   tháng 12.  Alexander Hislop nêu rõ   là: 
 -“Không có một chữ   nào trong Kinh Thánh nói rõ ràng ngày giờ sinh tháng đẻ của Chúa cả. Những   điều đã ghi chép lại cũng chẳng ám chỉ là Chúa sinh ra vào ngày 25/12.                                
  -“Lúc mà các thiên   thần báo tin Chúa sinh ra cho các trẻ chăn chiên ở Bethlehem là lúc chúng đang   cho chiên bò ăn ở giữa cánh đồng trống lúc đêm tối. Khí hậu ở Palestine từ   tháng 12 đến tháng 2 là thời gian lạnh buốt ghê gớm, và theo tục lệ thì  thời gian đó không phải là thời gian   các mục đồng ở xứ Judea canh chừng súc vât của chúng ở ngoài đồng trống, mà   thực sự chậm lắm là chỉ tới cuối tháng 10 thôi” (p.91, emphasis in   original).
 Ông tiếp tục   cắt nghĩa là mưa thu bắt đầu rơi vào tháng 9 hoặc tháng 10 ở Judea có nghĩa là   những biến cố xẩy ra chung quanh ngày Chúa ra đời được ghi trong Kinh Thánh   không thể xẩy ra sau trung tuần tháng 10. Vậy ngày Chúa sinh ra có thể là vào   khoảng đầu thu (p.92).
 Một sự kiện   nữa yểm trợ cho ý kiến Chúa Giêsu sinh vào mùa Thu là người La Mã rất khôn   ngoan và thông minh, họ sẽ không định thời gian kiểm tra dân số vào chính giữa   mùa đông, lúc khí hậu rất khắc nghiệt, mà phải vào thời gian với những điều   kiện thời tiết dễ chịu hơn nhiều.
 Ông Giuse là dân Bethlehem nên phải di chuyển gia đình từ Nazareth, xứ Galilee về Bethlehem cùng với vợ là Mary đang có thai   sắp đến ngày sanh. Do đó không có lý do gì mà ông cùng với Mary lại làm một   cuộc hành trình dài vào mùa đông giá lạnh như vầy. Theo Tin Mừng Phúc Âm thánh   Luca thì Mary hạ sanh chúa Giêsu vào đúng thời gian hoàng đế La Mã là   Augustine cho kiểm tra dân số trên cả nước, mà theo sự khôn ngoan chẳng ai lại   lên chương trìng này vào tháng 12 giá lạnh cả.
KẾT  CỤC:  CÓ GÌ  KHÁC  BIỆT  KHÔNG?
Kinh Thánh thì   chẳng đưa ra lý do gì -và chắc chắn cũng không có một chỉ dẫn nào- để yểm trợ   cho câu chuyện Lễ Giáng Sinh và Ông già Noel/Santa Claus. Nhưng lễ Giáng Sinh   với ông già Noel / Santa Claus thì vẫn là một sự thực, một tập tục, một thói   quen đã được chấp nhận và trở thành hiển nhiên chẳng ai thắc mắc. Christmas /   Lễ Giáng Sinh là lễ kỷ niệm ngày chúa Giêsu sinh ra để cứu chuộc nhân loại.   Ông già Santa Claus thì là một nhân vật thần thoại giả tưởng làm chuyện vui   cho trẻ nít, câu chuyện luân lý để dạy trẻ nít biết vâng lời bố mẹ, ngoan   ngoãn. Người lớn thì có dịp nghỉ thư dãn, tặng quà, kỷ vật cho nhau, gia đình   xum họp trong cảnh thanh bình ấm cúng thương yêu. Ngoài những sinh hoạt êm ấm   trong gia đình còn có những sinh hoạt ồn ào bên ngoài như hội hè, tụ họp ăn   uống, nhậu nhẹt, nhảy đầm vui chơi…..
  Lễ Giáng Sinh đã trở   thành phổ quát trong dân gian trên khắp các nẻo đường thế giới, không riêng gì   cho người Công Giáo / Kitô Giáo mà cho cả những người thuộc các tôn giáo khác   hoặc vô thần…Những người không phải công giáo thì coi Lễ Giáng Sinh là dịp lễ   hội, nghỉ thư dãn, vui chơi, ăn nhậu thả dàn. Ở Sàigon trước 1975 (tôi không   biết bây giờ dưới chế độ XHCN thì thế nào), đêm Giáng Sinh, trong khi ở trong   các thánh đường,  giáo dân tụ tập   lại, chăm chú dâng lễ, đọc kinh, hát những bài thánh ca mừng Chúa ra đời, thì   ngoài đường phố thiện nam tín nữ áo quần bảnh bao chen chúc nhau dạo phố, xe   cộ và người qua lại như trẩy hội. Tôi không hiểu họ đi đâu?, để làm gì?. Cứ   đi, cứ đi…theo giòng người đi như nước chảy. Xem đèn ông sao? Xem phố phường?   Xem người? Xem xe cộ chạy? Ai mà biết nhỉ? Ở hải ngoại Hoa Kỳ, sau những ngày   mệt mỏi shopping để tiêu tiền, mua quà tặng, sửa soạn giáng sinh, trang hoàng   trong nhà ngoài ngõ, đêm Giáng Sinh người ta vui hưởng cảnh ấm cúng gia đình   trong nhà nhiều hơn. Dĩ nhiên cũng có những hội họp chè chén nhậu nhẹt ngoài   qu án rượu, tiệm ăn. 
    Giáng Sinh đã   phổ quát đến độ nó không còn giới hạn trong phạm vi tôn giáo nữa. Họ chúc nhau   một mùa nghỉ vui tươi đầm ấm và hạnh phúc. Ngày nay có những  phong trào / tư tưởng không gọi ngày   lễ này là Lễ Giáng Sinh mà gọi là Mùa Lễ Nghỉ. Holidays Season. Người ta ăn   chơi hưởng thụ, làm bất cứ cái gì họ muốn trong khi trong các thánh đường đèn   nến sáng trưng, vẫn vang vọng tiếng hát mừng Chúa ra đời:   
                             Vinh danh Thiên Chúa trên trời


                          Bình an dưới thế cho người thiện tâm
       Lễ Giáng Sinh   hiển nhiên vẫn là biểu hiệu của Bình An và Hòa Bình của Chúa Cứu Thế. Đâu có   gì phải chê trách, có chăng là tâm con người vẫn không có hòa bình và tình yêu   thương.


Fleming   Island, Florida


9-12-2011


NTC