Thứ Bảy, 29 tháng 9, 2012

Thư giãn cuối tuần: Người Việt nói tiếng Anh.

Người Việt nói tiếng Anh

BTV X-Cafevn sưu tầm
....Tiếng Pháp, tuy không độc vận như tiếng Việt, nhưng dễ phát âm vì thấy sao nói vậy. Trong khi tiếng Anh thì cùng một chữ nhưng lại phát ngôn ba, bốn nẻo khác nhau, chẳng biết đường nào lần. Cùng một chữ a, trong chữ apple thì đọc là áp-pồ, nhưng trong chữ gate thì đọc là ghết(ơ), trong chữ national thì lại đọc là na-shô-nôl, và trong chữ bare thì lại đọc là ber. Đã thế, mẫu tự cuối của một chữ phải nói ra hơi gió, không thì người Mỹ không hiểu. Người Việt chúng ta đại đa số khi nói tiếng Anh ai cũng nuốt âm gió. Thí dụ như chữ good, đọc đúng là gúđ(ơ) với vần cuối đơ uốn lưỡi trong miệng, thì người mình chỉ nói gút, làm người Mỹ nghe muốn điên cả đầu. Hầu hết chúng ta nếu sống ở Việt Nam từ bé đến lớn chừng 16, 17 tuổi rồi sang Mỹ ở thì mặc dù nói tiếng Anh trẹo quai hàm cho đến 50 năm sau cũng chẳng bao giờ phát âm đúng như người Mỹ.
Cộng với việc uốn lưỡi trẹo quai hàm, nếu mình đánh dấu nhấn sai chỗ, người Mỹ nghe sẽ không hiểu. Ngày xưa khi mới sang là dân tỵ nạn, tôi đến tiểu bang Pensylvania. Khi vào học trung học ở California, bạn Mỹ trong lớp hỏi tôi trước đó ở đâu, tôi trả lời là ở Pen-sôl-vê-Ní-a. Họ lắc đầu không hiểu chỉ vì tôi đọc nhấn mạnh sai ở vần “Ní”. Vần nhấn đúng là ở chữ “Vế”: Pen-sôl-Vế-ni-a.

Tôi sang Mỹ từ năm 17 tuổi, bây giờ phát âm tiếng Anh vẫn còn dở ẹc. Có ở thêm chục năm nữa thì vẫn là anh Mít nói tiếng Mỹ. Ấy là tôi không phải là người thất học vì ngày xưa từ bé bố tôi đã dậy tôi tiếng Pháp ở nhà. Vào trung học lớp 6 tôi chọn chọn sinh ngữ chính Pháp văn. Đến năm lớp 9 thì như bao học sinh khác, tôi phải học thêm tiếng Anh là sinh ngữ phụ thứ hai. Tôi nói vòng vo tam quốc như thế để nhấn mạnh một điểm là tôi không đến nỗi ngu lắm khi học ngoại ngữ, thế mà sau 37 năm sinh sống ở Hoa Kỳ, tiếng Anh của tôi vẫn còn bập bẹ như chị bán bar trong xóm Bàn Cờ của tôi ngày xưa.
Có trình độ học vấn mà tôi còn thấy chới với, do đó hầu hết người Việt Nam sang Mỹ khi đã trưởng thành, nhất là những người ít học hay vào lứa tuổi 30, 40, thì không tài nào nói tiếng Anh được chuẩn.
Không đọc được tiếng Anh nên họ phát âm chữ Mỹ theo tiếng Việt nhiều khi vô tình nghe rất buồn cười.
Khi con tôi còn nhỏ, chúng tôi thuê một bà Việt Nam săn sóc vào ban ngày khi chúng tôi đi làm. Dĩ nhiên là bà ta hoàn toàn không nói tiếng Anh. Nếu nghe bà ta phát âm tên con đường Kuehner (Kiu-nơr) gần nhà tôi thì bảo đảm người Mỹ sẽ há hốc kinh ngạc: đường Cu Nó. Đường Cu Nó ở phía Tây thành phố. Phía Đông thành phố nơi bà ta ở có một con đường tên Culver (Kôn-vơr) thì bà ta biến nó thành đường Cu Dơ. Thành ra bà ta ở đường Cu Dơ, nhưng mỗi sáng đi làm đến nhà tôi ởgần đường Cu Nó.
Con đường chính yếu gần nhà tôi là Yosemite (Dzồ-sé-mi-ti) thì bà ta đọc là Dô Xe Mít, thành phố kế bên Burbank (bơr-beenk) thì bà ta đọc là Bấp Bênh. Đi trên đường Dô Xe Mít (Yosemite) gập ghềnh nên nó kế bên thành phố Bấp Bênh (Burbank) là phải lắm!
Những cặp vợ chồng Việt trẻ sinh con ở Hoa Kỳ phần lớn đặt tên tiếng Mỹ cho con vì chúng nó xem như là dân Mỹ, chẳng còn liên hệ gì đến Việt Nam. Bố mẹ có thể gọi được tên con, nhưng đối với ông bà nội/ngoại, gọi cháu mình với tên Mỹ là cả một cực hình.
Hơn chục năm trước tôi có quen một anh bạn. Khi vợ sinh đứa con trai đầu lòng, anh ta đặt tên con là Kirt (Kơrt). Vài năm sau tôi đến ăn sinh nhật, gặp bà ngoại cháu bé thì bà ấy nói với tôi:
- Cái thằng Liêm thiệt hết sức nói. Tiếng Dziệt Nam mình có biết bao nhiêu là tên, nó hổng đặt tên con nó tiếng Dziệt để tui dễ gọi, mà nó lại đặt tên tiếng Mỹ, tui giận hết sức.
- Tiếng Mỹ với tiếng Việt cũng như vậy thôi, có gì đâu mà bác giận? Tôi hỏi và nói tiếp: Mình ở Mỹ thì nên đặt tên con nít tiếng Mỹ, chứ nếu không mai sau nó vào trường học, bạn bè không gọi được tên tiếng Việt thì tội cho nó.
- Trời ơi, tội cho nó nhưng ai tội cho tui? Nó đặt tên con tiếng Mỹ thì làm sao tui kêu? Mà có đặt tên Mỹ thì cũng kiếm cái tên gì cho tui gọi được. Đằng này nó đặt tên thằng cháu tui là cái gì… “Cứt”, “Cứt”. Ngày nào tui cũng gọi thằng cháu tui tên “Cứt”, “Cứt”, nghe kỳ quá!
Đứa bé tên là Kirt (Kơrt), bà ta đọc không được tên cháu của mình nên gọi nó là “Cứt”!
Thời đại đặt tên con là “Cái Tĩn” hay “Thằng Tũn” đã xa xưa lắm rồi. Bây giờ thì bố mẹ nào cũng tìm tên thật đẹp để đặt cho con. Michelle (mi-sheo) hay Sally (sa-ly), tên con gái ở Mỹ nghe thật hay nhưng nhiều ông bà nội/ngoại không phát âm được nên đổi tên cháu Michelle ra… “Mì xào”, Sally gọi là “Xá-lị”.
Một cô bạn gái nói cho tôi biết có một anh bạn, vợ sinh con trai, đặt tên là Christopher. Người nào cùng lứa tuổi tôi có thể nhớ trước 1975 có phim “Tình thù rực nắng”, phim Mỹ nhưng không hiểu sao ở Việt Nam tựa đề phim lại là tiếng Pháp“Meutre au Soleil” (tựa tiếng Mỹ là “Summertime Killer”). Sở dĩ tôi còn nhớ vanh vách phim này vì hai tài tử chính, cô đào Olivia Hussey và anh chàng Christoper Mitchum đều đẹp. Tôi còn nhớ rõ Christopher Mitchum với bộ tóc mầu vàng, trông rất lạ vì tóc Á Đông của chúng ta mầu đen. Anh chàng này tóc vàng, da trắng, người Âu Mỹ trông thấy đã đẹp, tên anh ta Christopher nghe cũng đẹp nữa. Ấy thế mà bà nội Việt Nam ở Mỹ vì không nói được chữ Christopher (Khris-tô-phơr) tuyệtđẹp tên của cháu mình nên gọi nó là… “Tô Phở!”.
Anh này có một cậu em trai, cũng lấy vợ, và cũng sinh con trai. Hai vợ chồng người em đặt tên con là Tommy (tom-mi). Tên này thì quá dễ để cho ông bà gọi cháu, ấy thế mà bà cũng gọi trại ra theo âm Việt Nam: “Tô Mì”. Hai đứa cháu, mộtđứa là “Tô Phở”, một đứa là “Tô Mì”, bây giờ nó trở thành tên quá dễ để cho bà nội gọi cháu.
Tên đường sá ở Mỹ thì những người Việt tha hồ gọi theo tiếng của mình, chẳng quan tâm đến việc người Mỹ có hiểu hay không. Đây là một vài thí dụ tên đường sá, thành phố ở Mỹ, chữ trong ngoặc là phát âm đúng theo tiếng Mỹ, và chữ kế bên cạnh là người mình đổi sang tiếng Việt để đọc:
Magnolia (mặec-noó-li-a): Mặt ngó lia
Cullen (kơ-lân): Cù lần
McFadden (mặec-pha-đân): Mất phải đền
McLaughlin (mặec-láph-lân): Mắt láo liên
Brookhurst (brúk-hơrst): Bốc hốt
McKee (mặec-ki): Mặc kệ
Tully (tu-li): Tú lỳ
Bascom (bas -com): Bát cơm
Saratoga (sa-ra-tô-ga): Xỏ lá to gan
Piedmont (píd-mont): Bịt mông
Sau đây là một người Việt nói một câu dùng tiếng Mỹ trà trộn thêm vào:
- Ông đi tới bảng tốp (stop), quẹo phải thì thấy đất to (drug store -drấg-stor: nhà thuốc Tây) mua cho tôi hộp ếch rình (aspirin), nghe nói ếch rình là thần dược còn chữa cô rồ (cholesterol) nữa!
Đây là một câu chuyện cũng về người Việt đọc tiếng Anh, lưu truyền trên Internet, tôi không biết ai là tác giả, xin chép lại nguyên văn:
“Tui xin kể một chuyện vui có thiệt 100%, xảy ra cho chính tui:
Cách đây vài tháng, một người bạn nhờ tui ra phi trường đón giùm một cô ca sĩ rất rất ư là nổi tiếng bên VN (xin cho phép tui tạm giấu tên cô ca sĩ đó). Nàng là thần tượng của giới trẻ bên đó và cũng như bên đây. Nàng rất ư là dễ thương và very cute! và thông minh luôn. Nàng sang đây hát show theo lời mời của nhóm bạn của tui. Anyway, trên xe, nàng hỏi tui là nàng có thể xài thẻ tín dụng bên đây được không? Tui hỏi lại là thẻ loại gì? Của nhà băng nào? Thì nàng nhỏ nhẹ bảo là thẻ của nàng là thẻ “Con mẹ xin ăn”! Và cứ thế, suốt cả giờ, nàng huyên thuyên kể về cái thẻ “Con mẹ xin ăn” của nàng có rất nhiều tiền trong đó, nàng có thể dùng nó bất cứ lúc nào và bất cứ nơi nào trên thế giới.
Tui không dám hỏi. Cũng không dám ngắt lời nàng để hỏi. Trong lòng cứ ấm ức và thắc mắc - Ngộ thiệt đó nha! Cớ sao nhà băng bên Việt Nam lại lấy một cái tên nghe oái oăm thiệt. Tại sao lại đi lấy tên nhà băng là “Con mẹ xin ăn” nhỉ? Thiếu gì tên đẹp mà sao hổng lấy. Mà lạ, nàng bảo là cái “Con mẹ xin ăn” băng này là lớn lắm đó nha... Em được họ cho em muốn xài bao nhiêu cũng được cả. Vì họ biết em có dư khả năng trả cho họ hàng tháng!”. Chở nàng đến khách sạn, tui ngần ngừ rồi năn nỉ: “Em cho anh xem thử cái thẻ... của em được không?”.
Mèng đét ui, té ra nó là cái thẻ Commercial Bank! Tui phá ra cười khom cả cái lưng còm ốm yếu cúa tui. Mà tất nhiên là hổng dám giải thích cho nàng hiểu tại sao mình cười. Hi hi hi. Suốt đời chắc hông bao giờ quên được cái kỷ niệm đó, kỷ niệm mà tui hông bao giờ dám kể lại cho nàng nghe cả!
(Ghi chú: Chữ “Commercial” nếu phát âm theo tiếng Anh thì không nghe giống “Con mẹ xin ăn” nhưng nếu phát âm theo tiếng Pháp hoặc theo lối VN thì đúng là“Con mẹ xin ăn”).
Dùng tiếng Anh sai cũng tai hại không kém. Một chị bạn kể cho tôi nghe chị có một bà láng giềng người Việt Nam. Một buổi sáng chục năm trước bà ta ra xe thì gặp ông láng giềng Mỹ. Khi ông ấy hỏi: “Bà đi đâu thế?” , thì bà ta trả lời: “Sáng nay tôi đi tìm mua một cái condom” . Ý bà ta nói là muốn mua một cái condo (con-đô, không có m), chữ viết tắt của chữ condominium, có nghĩa tương tự nhưchữ apartment, nhưng bà ta lại nói nhầm là condom (con-đâm). Condom là bao cao su cho đàn ông dùng để ngừa thai!
Câu chuyện sau đây cũng là người Việt nói tiếng Mỹ:
Có một anh Việt Nam ngày xưa ở dưới Rạch Giá, sang đây làm nghề thợ ráp ở hãng tôi. Cũng giống như bao nhiêu người Việt mê nhạc Việt Nam, hát karaôkê và tổ chức nhảy đầm ở nhà, anh ta rất rành rẽ những điệu nhạc như Valse, Cha-Cha-Cha, Tango, Bolero, Rumba… Một hôm anh ta xuống Santa Ana vào một tiệm bánh để mua bánh paté chaud. Rất tự tin, anh ta ung dung nói với cô bán hàng:
- Cô bán cho tui ba cái bánh “ba-sô-đốp”.
Cô bán hàng ngẩn tò te nhìn vì không hiểu anh ta muốn gì, mà anh ta cũng không biết tại sao cô ta nhìn mình: Thay vì nói muốn mua bánh paté chaud, anh ta nói muốn mua pasodoble, một loại điệu nhẩy!
Đọc đến đây quý vị chắc sẽ có vài nụ cười và nói với tôi “Thank you” đã viết bài này. Tôi định trả lời “Không có chi” bằng tiếng Anh cho quý vị: “You are welcome”; nhưng thay vì phát âm đúng như người Mỹ nói: “You Arr Gweo Kâm”, tôi bắt chước một bà Việt Nam lớn tuổi ở tiểu bang Mả-Cha-Chú-Chệt (Massachusetts –Más-sa-chú-sệt) nói câu “You are welcome” với giọng An Nam Mít đặc sệt:
- Giò heo hầm.

Thứ Tư, 19 tháng 9, 2012

NGUOI VIET IT NOI XIN LOI VA CAM ON




Alison R. Bishop cũng nhận xét về cách cư xử của người Việt hàng ngày. Anh than rằng người Việt không biết nói câu “xin lỗi” vì sợ bẽ mặt, xấu hổ dù họ có lỗi rõ ràng. Đó cũng là nguyên nhân gây ra nhiều cuộc cãi vã, ẩu đả vô ích.

            Tuần trước, trên đường đi dự tiệc, tôi ngừng xe để đổ xăng. Người bán xăng vô ý đổ nhiều qúa, làm tràn xăng ra ngoài, và xăng bắn lên chiếc áo sơ mi mới tôi đang mặc. Bị dơ áo bất ngờ, tôi không biết phải nói sao với người bơm xăng, tôi chỉ nhìn chòng chọc vào ông ta.  Người bán xăng cũng không nói một lời nào cả. Thực ra, ông ta có vẻ muốn ngó lơ tôi, và quay sang phục vụ người khách hàng kế tiếp. Trong lúc đứng đó, tôi cảm thấy giận hết sức, và bối rối không hiểu vì sao người bán xăng có thái độ như vậy. Tại sao ông ta không biết mở miệng nói một câu xin lỗi?
Một lần khác tôi đang ngồi ăn trong tiệm, tôi nhặt được một miếng nhựa dẻo – plastic-trong bát phở tôi đang ăn. Tôi hỏi nhân viên phục vụ và chủ tiệm tại sao lại có miếng nhựa trong bát phở. Họ chỉ ngây người ra nhìn tôi, không nói một câu nào cả. Một lát sau, họ đem ra cho tôi một bát phở khác, nhưng họ không thèm nói một lời xin lỗi, hay biểu lộ sự đáng tiếc về việc làm sai trái của mình. Với thái độ lạnh lùng, vô cảm của người phục vụ và chủ tiệm, tôi ăn mất ngon. Sau khi trả tiền, tôi ra về, trong lòng tự hứa rằng từ nay mình sẽ không bao giờ quanh trở lại tiệm phở này nữa. Tôi thắc mắc không hiểu những người làm trong tiệm phở có học được bài học kinh nghiệm nào qua lỗi lầm của họ hay không? 
Sống ở Việt Nam nhiều năm, tôi nhận ra một điều là người Việt không muốn nhận mình làm điều gì sai và nói lời xin lỗi. Khi lỗi của họ rõ không chối được, họ chỉ đáp lại bằng thái độ lặng thinh và né tránh, có khi còn tìm cách cãi lại thay vì nhận trách nhiệm trước mặt người khác. Tôi từng cãi lộn với người khác bởi họ không chịu nhận là họ đã sai. Chuyện xảy ra khi tôi đến bệnh viện điền những mẫu bảo hiểm sức khoẻ. Mặc dù tôi đã điền xong các mẫu biểu đó, người nhân viên của bệnh viện cứ nhất định cả quyết rằng tôi không hề làm thủ tục điền các mẫu bảo hiểm. Về sau tôi được biết rằng cô nhân viên đó đã làm thất lạc mấy mẫu biểu tôi đã điền xong. Lẽ ra, cô ta nên  nhận lỗi mình làm mất những mẫu này, nói một câu xin lỗi, và lễ phép đề nghị tôi điền lại các mẫu biểu đó. Tại sao cô ta cứ muốn tranh cãi  về vấn đề này? 
Từ ngày còn bé, cha mẹ tôi đã tôi phải biết nói xin lỗi khi mình làm sai. Trong câu chuyện giữa những người trong gia đình, cha mẹ tôi vẫn thường nói câu xin lỗi khi nào họ làm sai. Tôi lớn lên trong khung cảnh mọi người sẵn sàng nói lời xin lỗi để bộc lộ sự quan tâm, lòng tử tế, và sự kính trọng nhau. Thực vậy, việc dạy cách xin lỗi người khác bắt đầu từ gia đình và nhà trường. Tuy vậy, ở Việt Nam, tôi tin rằng nhiều người lớn muốn chứng minh rằng họ luôn đúng và hiếm khi chịu nói xin lỗi với trẻ con. Như vậy làm sao họ có thể làm gương cho con cái học cách nói lời xin lỗi? Tôi phải công nhận rằng sự kiện này xảy ra từ những dị biệt văn hoá tận căn bản gốc rễ, và tôi tin rằng nó bắt nguồn từ tâm lý lo sợ bị mất mặt của dân Việt. Ở Tây phương, chúng tôi cũng coi trọng việc giữ thể diện, nhưng không đến mức gỉa vờ bỏ qua lỗi lầm của mình, và gây thiệt hại cho người khác.  
         Tôi không nghĩ có gì sai khi mình làm lỗi và nói câu xin lỗi, vì thường khi con người vẫn dễ gượng dậy sau khi làm lỗi, hay bị người khác gây ra điều lầm lỗi. Thái độ sẵn sàng nhận lỗi sẽ giúp quan hệ trở nên đẹp hơn.  Nếu một trong hai phe đụng xe ngỏ lời xin lỗi sẽ tránh được cãi vã, chửi nhau, làm trở ngại giao thông. Tại nơi làm việc, thay vì đổ lỗi cho nhau, nếu đứng ra nhận lỗi mình sẽ giúp quan hệ sở làm được cải tiến, và công việc kinh doanh sẽ dễ hơn.  Nếu làm gì sai, bạn nên nhận lỗi và nghĩ cách không  tái phạm. Né tránh không nhận lỗi hay đổ lỗi cho người khác sẽ chỉ làm cho bạn bị mất mặt với nhiều người hơn.
           Nguyễn Minh Tâm dịch

Thứ Hai, 10 tháng 9, 2012


 Đinh Lê Vũ

Sau đây là ý kiến của Alison R. Bishop (26 tuổi, người Mỹ) nói về nụ cười Việt Nam. Cũng là dịp ta soi mình, để nụ cười người Việt, nhất là nụ cười hướng đạo sinh, luôn đẹp trong mắt bạn bè quốc tế.

“Học tiếng Việt được năm năm và sống ở Việt Nam bốn năm, tôi có cơ hội tiếp xúc với nhiều người bạn Việt và hiểu khá nhiều về văn hóa Việt Nam. Tuy nhiên, tôi vẫn bị “sốc” trong những tình huống mà tiếng cười phát ra không đúng lúc.
Nhiều lần đi mua sắm, tôi nghe được tiếng cười rúc rích và thấy nhân viên bán hàng chỉ trỏ mình nhưng khi tôi quay lại thì họ vờ làm ngơ. Tôi không hiểu vì sao họ cười? Có phải vì tôi là người nước ngoài và tôi khác biệt? Những nụ cười không đúng chỗ như thế dễ gây ấn tượng xấu cho du khách đến Việt Nam.
Không chỉ cười nhạo du khách mà không rõ nguyên do, những người nước ngoài cố gắng nói tiếng Việt cũng bị đưa ra làm trò cười.
Có lần một người bạn cùng lớp tiếng Việt của tôi đi đổ xăng. Cô ấy muốn đổ đầy bình nhưng nói nhầm thành “no”, làm người ở trạm xăng bỗng phá lên cười. Cô bạn tôi đỏ mặt, lúc đó cô đã nhớ ra từ “đầy” nhưng khi phát âm lại nói nhầm thành “đái”. Anh nhân viên ở cây xăng cười to hơn và gọi bạn bè đến xem.
Sau sự cố này, bạn tôi rất buồn vì không ai hiểu những gì mình nói, thậm chí còn bị chọc quê vì những cố gắng của mình. Tệ hơn, cô ấy đã bỏ học tiếng Việt đến vài tháng do mất tự tin với vốn ngoại ngữ bị cười nhạo của mình.
Tương tự, một số người bạn nước ngoài của tôi thường tranh thủ tập tành nói tiếng Việt bằng cách gọi cà phê ở quán. Do mới học nên tiếng Việt của họ còn lơ lớ và không khỏi làm người phục vụ bật cười. Bạn tôi lúc đó cảm thấy bị xúc phạm, chuyển sang dùng tiếng Anh và hứa sẽ không đến quán đó nữa.
Ở Mỹ, nếu một người không rành tiếng Anh cố gắng gọi món nhưng phát âm sai hay dùng không đúng ngữ pháp, nhân viên phục vụ chẳng bao giờ cười phá lên cả. Thay vào đó, người phục vụ chỉ mỉm cười nhẹ nhàng, kiên nhẫn chỉ họ cách nói đúng. Điều này sẽ động viên người nước ngoài tiếp tục cố gắng nói và học ngôn ngữ đất nước họ đang sống.
Là giáo viên một trường quốc tế, tôi thường cấm các học sinh cười khi có một học sinh phát biểu sai. Trong xã hội phương Tây, nếu bạn mắc lỗi trong lĩnh vực đang học hỏi, cười không bao giờ là phản ứng của mọi người xung quanh. Chúng tôi tránh làm như vậy để không làm bạn tổn thương, kém tự tin và ngừng cố gắng.”


Phương Thúy

Bài đăng phổ biến